Hướng dẫn mới về bảo hiểm thất nghiệp: Bảo vệ quyền lợi của người lao động

Nhiều hướng dẫn mới về bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) vừa được Bộ Lao động - thương binh và xã hội (LĐ-TBXH) ban hành. Những quy định được sửa đổi, bổ sung lần này có tính chất “gỡ khó” cho việc giải quyết những bất cập trong chính sách BHTN, bảo vệ quyền lợi người lao động (NLĐ).

Luật sư Vũ Ngọc Hà, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật Công đoàn (Liên đoàn Lao động tỉnh, bìa trái) tư vấn pháp luật cho người lao động. Ảnh: P. Liễu

* Nhiều “nút thắt” được tháo gỡ

Thời gian qua, rất nhiều trường hợp NLĐ không được chủ doanh nghiệp cấp giấy xác nhận chấm dứt hợp đồng lao động khi làm hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) khiến NLĐ không được cấp giấy chấm dứt hợp đồng lao động, không được chốt sổ bảo hiểm xã hội (BHXH) để hưởng TCTN. Nguyên nhân chính là do doanh nghiệp nợ đọng bảo hiểm hoặc doanh nghiệp phá sản, chủ doanh nghiệp bỏ trốn hay tư cách pháp nhân của doanh nghiệp đã được chuyển cho người khác...

Trước tình hình này, Bộ LĐ-TBXH đã ban hành Thông tư số 15/2023/TT-BLĐTBXH (ngày 29-12-2023) về sửa đổi, bổ sung Thông tư số 28/2015/TT-BLĐTBXH hướng dẫn Luật Việc làm (gọi tắt là Thông tư 15). Theo đó, có 7 thay đổi về BHTN được áp dụng kể từ ngày 15-2-2024, trong đó có những điểm mới mang tính chất thay đổi căn cơ.

Về giải quyết vấn đề BHTN khi công ty không có người đại diện, Thông tư 15 nêu rõ, NLĐ tại đơn vị sử dụng lao động không có người đại diện theo pháp luật hoặc người được người đại diện theo pháp luật ủy quyền - có nhu cầu chấm dứt hợp đồng lao động để hưởng TCTN thì NLĐ được đề nghị với sở
LĐ-TBXH hoặc BHXH cấp tỉnh làm thủ tục xác nhận thời gian tham gia BHXH để làm cơ sở giải quyết BHTN. Đây là một trong những hướng dẫn mới, quan trọng, kịp thời gỡ các “nút thắt” về vấn đề BHTN đã vướng mắc nhiều năm qua.

Một hướng dẫn mới khác cũng khá quan trọng, đó là thay đổi công thức tính thời gian bảo lưu BHTN. Theo Thông tư 15, thời gian đóng BHTN được bảo lưu được xác định theo công thức: Mỗi tháng hưởng TCTN vẫn được tính từ ngày NLĐ bắt đầu hưởng trợ cấp đến ngày đó của tháng sau trừ 1 ngày. Tuy nhiên với trường hợp tháng sau không có ngày tương ứng thì ngày kết thúc của tháng hưởng TCTN là ngày cuối cùng của tháng đó.

Ngoài ra, Thông tư 15 cũng bổ sung thêm trường hợp được bảo lưu BHTN. Đó là trường hợp NLĐ được cơ quan BHXH xác nhận bổ sung thời gian đóng BHTN sau khi chấm dứt hưởng BHTN. Nếu NLĐ có thời gian đóng BHTN từ 36 tháng trở lên làm căn cứ để giải quyết hưởng trợ cấp thì thời gian đóng bảo hiểm được cơ quan BHXH xác nhận bổ sung sẽ được bảo lưu để làm cơ sở tính hưởng BHTN khi đáp ứng đủ điều kiện theo quy định.

Còn nếu NLĐ có thời gian đóng BHTN dưới 36 tháng thì thời gian đóng bảo hiểm được cơ quan BHXH xác nhận bổ sung được bảo lưu theo nguyên tắc sau: số tháng đóng BHTN được xác nhận bổ sung để bảo lưu = số tháng đóng BHTN đã xét hưởng TCTN + số tháng đóng BHTN xác nhận bổ sung - số tháng đóng BHTN tương ứng với số tháng đã nhận tiền TCTN - số tháng đóng BHTN tương ứng số tháng bị tạm dừng hưởng TCTN.

Thông tư 15 cũng quy định lại 2 trường hợp không được bảo lưu thời gian đóng BHTN. Trường hợp 1: NLĐ đóng BHTN trên 144 tháng thì chỉ được giải quyết hưởng tối đa 12 tháng TCTN, số tháng còn lại chưa được giải quyết hưởng TCTN sẽ không được bảo lưu. Trường hợp 2: Số tháng lẻ chưa hưởng BHTN được bảo lưu tại quyết định hưởng sẽ không được bảo lưu khi NLĐ thuộc một trong 3 trường hợp: Không đến nhận tiền TCTN; bị hủy quyết định hưởng TCTN; bị chấm dứt hưởng TCTN. Thông tư 15 cũng nêu rõ, đối với 3 trường hợp trên thời gian đóng BHTN được bảo lưu không bao gồm số tháng đóng BHTN chưa được giải quyết hưởng trợ cấp tại quyết định hưởng TCTN đã được cơ quan BHXH bảo lưu.

Thông tư 15 cũng bỏ quy định về các trường hợp không cần thông báo tìm kiếm việc làm hàng tháng. Theo đó, NLĐ tuy không phải trực tiếp thông báo tình hình tìm kiếm việc làm nhưng phải thông tin cho trung tâm dịch vụ việc làm (thông qua điện thoại, thư điện tử...) về lý do không trực tiếp đến thông báo và trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày cuối cùng của hạn thông báo; đồng thời gửi thư bảo đảm hoặc ủy quyền cho người khác nộp bản chính hoặc bản sao có chứng thực giấy tờ chứng minh thuộc trường hợp không phải thông báo trực tiếp đến trung tâm dịch vụ việc làm.

Riêng việc hỗ trợ học nghề trong thời gian thất nghiệp, NLĐ được đề nghị hỗ trợ học nghề tại địa phương khác với nơi đang hưởng TCTN. Theo đó, Trung tâm dịch vụ việc làm nơi NLĐ đang học nghề sẽ gửi quyết định hỗ trợ học nghề cho Trung tâm dịch vụ việc làm nơi NLĐ đang hưởng TCTN. Trường hợp đã chuyển nơi hưởng TCTN, sau đó đề nghị được hỗ trợ học nghề tại địa phương khác nơi đang hưởng TCTN thì Trung tâm dịch vụ việc làm nơi NLĐ học nghề gửi  bản quyết định về việc hỗ trợ học nghề cho Trung tâm dịch vụ việc làm nơi ban hành quyết định hưởng.

* NLĐ phấn khởi…

Từ khi Thông tư 15 có hiệu lực, không ít NLĐ phấn khởi khi những bất cập trước đây liên quan đến BHTN đã cơ bản được tháo gỡ theo chiều hướng có lợi cho NLĐ.

Ông Phạm Thế Vinh (ngụ phường Long Bình, thành phố Biên Hòa) cho biết, gần 2 năm qua kể từ khi công ty giảm việc và cho hàng loạt công nhân nghỉ việc nhưng công ty vẫn không chốt sổ BHXH để ông làm hồ sơ hưởng TCTN, mặc dù ông đã đóng BHXH được 13 năm 7 tháng. “Nay áp dụng quy định mới, tôi có thể đến Sở LĐ-TBXH hoặc cơ quan BHXH đề nghị xác nhận thời gian tham gia BHXH để làm cơ sở hưởng BHTN đối với thời gian tôi tham gia BHXH. Bởi chuyện nợ đọng BHXH là lỗi của chủ doanh nghiệp, không phải là lỗi NLĐ” - ông Vinh cho biết.

Còn chị Nguyễn Thị Kim Yến (ngụ phường Tân Mai, thành phố Biên Hòa) cũng cho hay, chị nghỉ việc ở công ty vào tháng 12-2023, hiện đang nhận BHTN và chuẩn bị học nghề. Nhưng vì lý do gia đình, giữa tháng 3 chị sẽ phải về tỉnh Bình Thuận sinh sống và chị rất vui khi biết mình vẫn được hỗ trợ học nghề ở nơi sống mới.

Hiện cả nước có hơn 12,3 triệu lao động đang trực tiếp làm việc tại các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, do đó nhiều quy định về BHXH, BHYT, BHTN liên quan đến NLĐ đang tiếp tục được hoàn thiện nhằm bảo vệ quyền lợi của NLĐ.

Phương Liễu